آدمک چوبی وسیله نمایشی یا کاربردی؟!

آدمک چوبی

Wooden Dummy

Muk Yan Jong (木人樁)

اگر هنرجو هنر‌های رزمی باشید و یا دنبال کننده سری فیلم های اکشن بروسلی ،جکی چان و یا استاد ایپ حتما یکبار اسم آدمک چوبی را شنیده‌ایده و یا فیلم های مروبوط به آن را دیده‌اید. امروز قصد داریم تا این وسیله مخصوص کونگفو را به شما معرفی کنیم.

آدمک چوبی، بخش جدایی ناپذیر وینگ‌چون و درحال حاضر به عنوان یکی از نماد هنر‌های رزمی و وینگ‌چون شناخته میشود. اما تاریخچه آدمک چوبی به زمان معبد شائولین بازمیگردد و گستره استفاده از آن در اغلب سبک های جنوبی مانند هونگار، چوی لی فوت، وینگ‌چون و سبک‌های مدرن مانند جیت کاندو قابل مشاهده است.

تاریخ دقیق و شخص خاصی به عنوان مبدع آدمک چوبی معرفی نشده است. برای اولین بار تاریخ نگار برجسته چینی به نام”سیما چیان” از آدمک چوبی در کتاب خود نام برده و این وسیله را به عنوان یک وسیله تمرینی دست ها در ارتش امپراطوری “وو یی” معرفی کرده است.

طی سال‌های طولانی، آدمک‌ چوبی بخشی از  فرهنگ و جامعه جنوب چین شد و افسانه و داستان‌های گوناگونی از آن ساخته شد. یکی از معروف ترین این افسانه ها داستان ۱۰۸ (دربرخی منابع ۱۱۶) آدمک چوبی در یک تالار(تونل) از معبد شائولین است که هنرجویان برای اتمام دوره خود باید بر روی هر یک از این آدمک ها یک تکنیک مخصوص اجرا میکردند تا از تالار به سلامت عبور کنند.

از طرفی دیگر، آدمک چوبی در نمایش‌ های رزمی و اپرا های خیابانی چین نیز نقش پر رنگی داشته و اقشار مختلفی از آن استفاده میکردند. هم اکنون نیز یک آدمک چوبی عتیقه در موزه اپرا فوشان نگهداری میشود.

همانطور که در مقاله تاریخچه وینگ‌چون اشاره شد (مقاله تاریخچه وینگ‌چون را اینجا بخوانید) پس از حمله به معبد شائولین چند تن از اساتید از آتش سوزی معبد جان سالم به در برده و مخفی شدند. یکی از این استاتید خانم انجی انگ موویی نام داشت، از او به عنوان بنیانگذار سبک وینگ‌چون و چند سبک دیگر یاد میشود. طبق داستان ها، وی تمام حرکات جدا ۱۰۸ آدمک چوبی را به گونه ای طراحی کرد تا به صورت یک فرم کامل بر روی یک آدمک چوبی قابل اجرا باشد و بتوان در یک فضای کوچک تمرینات افرادی گذشته را انجام داد. پس از آموزش تکنیک ها به شخص وینگ چون این تکنیک ها نسل به نسل منتقل شد و در هردوره ادمک چوبی ها در مدارس کوچک وینگ چون دیده میشد.

متاسفانه به دلیل جنس چوبی آدمک ‌ها و هوای مرطوب جنوب چین اطلاع دقیق و شکل مشخصی از آدمک چوبی‌های اولیه در دسترس نیست.

پس از تغییر در شیوه اجرای اپرا ها و نمایش های رزمی (به دلیل نفوذ استعمار غرب) در ابتدای قرن نوزدهم، آدمک ها کمیاب تر شد و تا قبل از قیام بوکسور‌ها، هنر‌های رزمی در میان مردم عادی محبوبیت چندانی نداشت. پس از قیام بوکسورها و شروع آموزش هنرهای رزمی بصورت عمومی محوبیت هنر‌های رزمی در میان عامه مردم چین افزایش یافت، در همین راستا تولید آدمک‌های چوبی در جنوب چین رواج پیدا کرد. تلاش انجمن‌های مختلف برای احیا فرهنگ سنتی چین سبب این اتفاق شد.

در ابتدا آدمک چوبی‌ها (که به آنها آدمک دفن شده نیز گفته میشد) بصورت کاملا ثابت و بدون قابلیت‌های عکس العمل در بازو‌هایشان ساخته میشد و قسمت انتهایی آن در خاک یا زمین دفن میشد، که این اتفاق از میزان ارتجاعی بودن آدمک ها می کاست. امروزه هم در نواحی محدودی از چین و ویتنام همچنان آدمک چوبی ثابت به عنوان وسیله تمرینی استفاده میشود.

با مهاجرت ایپ من به هنگ کنگ، تحولی در سیستم وینگ چون و آدمک چوبی به وجود آمد. زمانی که ایپ من تدریس عمومی وینگ‌چون و هنرهای رزمی را شروع کرد مشکلات بسیاری در پیش راه او بود. یکی از این مشکلات ساخت آدمک برای باشگاه و محل تمرین هنرجویان بود.

بافت مدرن ساختمان‌ها و آپارتمان‌های هنگ کنگ شبیه بافت سنتی وخانه های قدیمی چین نبود، به همین دلیل ساخت یک آدمک چوبی در آنها بسیار سخت بود و از طرف دیگر ساخت آدمک ثابت امکان جابجایی و حمل آنرا بسیار سخت و حتی غیرممکن میکرد.

همه این موارد ایپ من را به سمت یک ابتکار و نوآوری در آدمک چوبی وا داشت.

ایپ چینگ (پسر ایپ من) در کتابی که سال ۲۰۰۴ نوشته است، اشاره می کند که درسال ۱۹۵۰ پدرش با یک نجار به نام فانگ شک آشنا شد و مشکل خود را درباره آدمک با او مطرح کرد و از او خواست آدمکی را طراحی کند که در داخل خانه هم قابل نصب باشد و قابیلت اجرایی محدود آن را تغییر دهد.

ایده فانگ بسیار ساده و کار آمد بود، او از قالب و تکه چوب هایی که بدنه را به قالب متصل میکند استفاده کرد. با این کار آدمک حالتی نسبتا معلق به خود میگرفت. با قرار گرفتن قسمت نگه دارنده در بالا تنه آدمک (جایی که اکثر حرکات در آنجا صورت میگیرد) میزان ارتجاعی بودن آدمک را نیز افزایش داد. این آدمک ها با نام آدمک چوبی زنده نیز شناخته میشدند.

این تحول در آدمک، قدرت تمرین شاگردان و شبیه سازی واقعی دفاع‌های آنها را افزایش داد، همچنین گاهی این فنری بودن آدمک، اشتباهات در نوع ضربه زدن در خط مرکزی را نشان میداد. با کمی تغییر در آدمک چوبی ساخته شده، در نهایت یک وسیله خلاقانه و کاربردی بوجود آمد که علاه بر داشتن پیشینه تاریخی آدمک‌های اولیه، بسیار کار آمد تر بود. استاد ایپ نمونه اولیه را تا پایان عمر برای خود نگه داشت و عکس های مشهور وی نیز با همین آدمک گرفته شد.

زندگی نامه استاد ایپ من

پس از مدتی و در حدود سال ۱۹۶۰ فانگ بنا به دلایلی (مرگ پسر و خرافات درباره انتقام خدایان) خود را از ساخت آدمک بازنشسته کرد. در این زمان ایپ من به سرعت در حال مشهور شدن و وینگ چون نیز در حال گسترش بود.

با نقل مکان مدرسه رزمی به یک انبار رستوران در هنگ کنگ، آدمک فانگ قابلیت نصب در آن فضا را نداشت.

صاحب رستوران که از طرفدران وینگ چون و ایپ من بود، دست بر قضا توانایی فنی و ساخت وسایل چوبی را داشت.از وی با نام هو لئونگ یاد میشود. وی قبل از حضور ایپ من در آن جا یک آدمک چوبی طراحی کرده بود و نکته قابل تامل، پیشرفت صورت گرفته در ساخته فانگ بود. آدمک هو لئونگ دارای بازوهایی با حرکات مکانیکی بیشتر و حرکات به سمت داخل و خارج بود. وی پس از آزمایش ایده هایش جنس اتصالات فنری شکل را از چوب به فلز تغییر داد و تا سال ۱۹۷۳ برای وینگ چون کاران آدمک طراحی کرد.

یکی دیگر از افرادی که با الگو گرفتن از آدمک اولیه شروع به ساخت آدمک کرد کو سانگ بود، در حقیقت برخی از آدمک های ساخته شده به دست کو همچنان در محافل وینگ‌چون هنگ کنگ در حال استفاده اند.

با گذشت زمان بازهم ساختار های آدمک چوبی تغییر کرد و نوع مدرن تر آن که از تنه و یک پایه (بصورت مربعی و یا یک سه پایه چوبی) تشکیل شده بیشتر رواج پیدا کرد. نوع نگه داری، فضای کم و قابلیت حمل بسیار ساده، این آدمک را بشدت محبوب کرد. در سال های اخیر مدل‌های دیواری با قابلیت فنری بسیار بالا نیز ابداع شده که همانند آدمک های گذشته محبوبیت چندانی پیدا نکرده است.

ساختار آدمک

بطور کلی قسمت مشترک در همه آدمک چوبی ها شامل یک تنه استوانه ای شکل، دو عدد بازو در قسمت بالایی که با زاویه‌ای خاص نسبت به هم قرار گرفته اند، یک بازو در قسمت میانه بدنه و یک پا در قسمت انتهایی است قسمت های دیگر آن براساس انواع مختلف میتواند متفاوت باشد برای مثال در برخی آدمک‌ها یک قالب در برگیرنده طراحی میشود، در حالی که مدل دیگری شامل یک پایه سه قسمته است که مانند گوه عمل میکند. بطور کلی یک مقیاس مشخص و دقیق درباره ارتفاع و قد آدمک چوبی وجود ندارد، زیرا این کاملا یک امر شخصی و بر اساس قد هنرجو می باشد.

بطور معمول گفته میشود ارتفاع یک آدمک چوبی باید تا ارتفاع شانه های هر فرد باشد و بازوی پایینی در برابر شکم او قرار بگیرد، همچنین پا باید در برابر زانو قرار بگیرد.

فواید کار با آدمک چوبی

آدمک یک وسیله فوق العاده برای تمرین انفرادی است. برای زمان هایی که شما نیاز به مرور تکنیک ها و ضربات دارید و حریف تمرینی در دسترس نیست. نوع قرار گرفتن بازوها در آدمک به گونه‌ای طراحی شده است که حرکات دفاعی و هجومی وینگ‌چون بصورت کاملا دقیق بر روی آن قابل اجرا است.

فرم آدمک چوبی، مخصوص درجات استادی (تکنسینی) است. اما این بدان معنا نیست که هنرجو نمیتواند تا زمان سیفو شدن از آدمک استفاده کند. اجرای ضربات و دفاع‌های مختلف روی آدمک ( زیر نظر استاد) از درجات متوسط وینگچون امکان پذیر است. اما بدون یاد گرفتن سه فرم قبلی و داشتن آگاهی کافی درباره حرکات وینگ چون، یاد گرفتن فرم آدمک چوبی کارآمدی و سودمندی کمتری خواهد داشت. مانند شاگرد کلاس سوم یک مدرسه که از درک کمتری از مطالب کلاس دهم دارد.

بهبود دفاع ها و حرکات

یکی از فواید مهم آدمک، یافتن زوایای دقیق حرکات دست، دفاع ها و حملات است. برای مثال تمرین تانسائو با آدمک چوبی (در صورت فراگرفتن روش صحیح اجرای آن) به شما کمک میکند تا خطا های خود را پیدا کنید و برای بهبود آنها تلاش کنید. شما با تمرین آدمک چوبی، زمانبدی، سرعت حرکات دست، نحوه پیوستگی و جریان حرکات و ضربات را میتوانید بهبود ببخشید.

از سوی دیگر شما میتوانید با آدمک انوع مختلف خالی کردن ضربات و معکوس کردن زویای مختلف را تمرین کنید. همچنین میتوانید با تمرین و تکرار یاد بگیرید در برابر نبروی قوی تر چگونه انتقال نیرو دهید و به نقاط حساس حریف برسید.

استقرار و کنترل تعادل

با تمرین آدمک چوبی، ریشه ها (پا ها) را میتوان به درستی تمرین داد. توانایی استقرار صحیح در نشست ایراس و نشست‌ها و پیچش های مختلف را میتوان بهبود بخشید. نکته دیگر درک فاصله صحیح برای اجرا حرکات، زاویه نشست ها و نحوه درگیر کردن پا ها در زمان مناسب است. در سوی دیگر کمک به بهبود تعادل در هنگام چرخش ها و قدم ‌ها و هنگامی که ضربات پا زده میشود همگی با تمرین مدوام حاصل میشود.

درک انرژی

همانطور که گفته شد، تغییر در ساختار آدمک باعث شد حالت ارتجاعی در آن ایجاد شود. تمرین با آدمک به شما این این امکان را میدهد که در راستای درست و صحیح نیرو وارد کنید و مسیر‌های انرژی را کشف کنید. در ابتدا با سرعت کم مراکز نیرو را پیدا کنید و با گذگشت زمان، سرعت عکس العمل های خود را افزایش دهید. تمرینات نیرو گرفتن از آدمک و جابجا شدن، جز مهم ترین تمرینات وینگ چون است.

 افزایش قدرت

البته که هدف اصلی آدمک قدرت بخشیدن به عضلات نیست، اما تمرین مدوام با چوب و نیرو وارد کردن به آدمک به شما کمک میکنید دستانی قوی و نیرومند داشته باشید و پس از مدتی توانایی حفظ دفاع صحیح و حمله قدرتمند را کسب کنید.

آموزش مقدماتی آدمک چوبی

امروزه یکی از پر فروش ترین وسایل هنر‌های رزمی آدمک چوبی است و همانطور که در فضای مجازی مشاهده میکنیم، متاسفانه افراد بدون داشتن دانش از فلسفه آدمک چوبی و حتی بدون داشتن دانش اولیه درباره وینگ چون، چوی لی فوت و… تنها با نگاه کردن به تعدادی ویدئو شروع به ساخت فرم و حرکات برای آدمک چوبی میکنند حرکاتی که گاهی بر روی یک کودک نیز قابلیت اجرا ندارد.

فراموش نکنید با جابجایی چند حرکت، اضافه کردن ضرباتی که ریشه در سبک‌ها ندارد وقرار دادن چند آدمک در برابر هم شما یک فرم جدید نساخته اید. فرم ها دارای ریشه، فلسفه و قرارداد هایی هستند که از گذشتگان به نسل های بعدی منتقل میشوند.

در پایان نیز باید اشاره کرد که اگرچه آدمک چوبی یک وسیله تمرینی فوق العاده برای تمرینات انفرادی است، اما باید به این نکته اشاره کرد که آدمک نیز یک قطعه چوب است و همانطور که بروسلی گفته: تخته (اشیا) نمی توانند از خودشان دفاع کنند.

تمرین مدوام با یک شئ ثابت شما را از حقیقت موجود در حرکات واقعی یک فرد یا مبارز دیگر محروم میکند. همواره بهترین نکته داشتن یک حریف و دوست تمرینی است تا در کنار آدمک بصورت دو بعدی رشد کنید.